Ekim Nöbeti (Münavebe)

Ekim Nöbeti (Münavebe)

Ekim Nöbeti (Münavebe)
Ekim nöbeti; aynı tarla üzerinde farklı kültür bitkilerinin belirli sıra dahilinde birbirini takip edecek şekilde yetiştirilmesine denir. Ekim nöbeti, tarla tarımının organize edilmesinde üzerinde durulacak en önemli konulardan biridir. Ekim nöbetinde asıl amaç toprağın üretkenliğinin sürdürülebilmesi ve birim alandan elde edilen verimin artırılmasıdır.

Organik tarımın esaslarından biri olan ekim nöbeti (münavebe ya da ürün rotasyonu), aynı bahçe veya tarlanın üzerinde belirli bitkilerin, belirli bir sıraya göre arka arkaya yetiştirilmesine denir. Farklı bitkilerin birbirini izleyerek yetiştirildiği bu sistem, hem toprak hem de bitki açısından birçok yararlar sağlamakta.

Münavebe sistemi bahçıvanın niceliksel ve niteliksel ihtiyaçlarının yanı sıra, özellikle bitkilerin ihtiyaçları doğrultusunda yapılmalıdır. Bu anlamda, etkili olabilmesi için, bitkiler arasındaki ilişkiler (kardeş bitkiler) ilkelerini dikkate almayı unutmamak gerekir. Ekim nöbeti, büyük ölçekli sebze bahçeleri için ( 1 dönüm ve fazlası) tam anlamıyla şarttır. Daha küçük bahçelerde, parsellerin birbirlerine daha yakın olmasından dolayı, zararlı ve mantar hastalıkların birçoğu engellenemese de, toprağın sağlığı açısından önemlidir.

Tarla tarımı yapan bir işletmenin karlı bir üretim yapabilmesi için en az 3-5 yıl gibi bir sürede hangi üretim dallarında ne miktarda üretim yapılacağını planlaması gerekir. Bu husus sadece tarımsal işletmeler düzeyinde kalmayıp, ülke düzeyinde hangi ürünün, yıllara göre ne miktarda üretileceğinin bilinmesi, ülke kalkınmasını planlama yönünden de gereklidir.

Bunu da oku :  Yem bitkileri bakımı

Bazı bitkiler uzun yıllar arka arkaya aynı tarlada ekildiklerinde verimleri büyük ölçüde düşer bunlara kendine katlanmaz (keten, pancar, yulaf, bezelye, kolza, ayçiçeği, haşhaş), bazı bitkiler ise arka arkaya aynı tarlada yetiştirildikleri takdirde verim azalması dar sınırlar içinde kalır bu bitkilere de kendine katlanır (mısır, bakla, soya fasulyesi, tütün, kenevir, çeltik) bitkiler denilir.

Kendine katlanmayan bir bitkinin aynı tarlaya ikinci kez ekilebilmesi için geçmesi gereken süreye ekim molası, ekim nöbetinde art arda gelen bitkilerden bir diğerinden önce ekilen bitkiye ön bitki, sonra ekilen bitkiye de müteakip bitki ismi verilir. Bunların yanı sıra ön bitki, birinci, ikinci ve üçüncü müteakip bitki gibi kavramlarda kullanılır.

Ekim Nöbetinin (münavebe) yararları

  • Her bitki topraktan eşit ölçülerde besin elementi kaldırmaz. Bazıları belirli besin maddelerinden fazla kaldırır, bazıları da çok az harcarlar. Aynı bitkinin üst üste yetiştirilmesi o madde bakımından toprağın fazla zayıflamasına yol açar.
  • Toprakta yaşayan zararlıların (nematot) ve hastalıkların (mantar) önlenebilir : belirli hastalıklar belli bitkileri hastalandırmakta, aynı bitkinin üst üste yetiştirmesi hastalığın şiddetini arttırmaktadır. Ekim nöbetinde farklı bitkilerin devreye girmesi ile zararlının zarar yapması önlenir.
  • Verim ve kalitenin düşmesine sebep olan toprak yorgunluğu önlenebilir.
  • Yabancı otların çoğalması önlenebilir.
  • Bitki kök salgılarının zararlı etkisi önlenebilir. Her bitkinin kök bölgesinde salgıladığı maddeler farklı olur, bu salgılar devamlı aynı bitkinin aynı salgıları olursa, topraktaki mikroorganizmalar belli yönde etkilenir. Ekim nöbeti sisteminde bu problem de ortadan kalkacaktır.
  • Topraklarda organik maddenin yeterli olması başta toprağın su tutma kapasitesini artırır. Toprakta makro ve mikro besin elementlerinin dengesini sağlar, toprağın havalanmasına yardımcı olur, toprak mikroorganizmalarının daha aktif çalışmasını sağlayarak ayrışma ve parçalanmanın hızını artırır. Ayrıca da, kaymak tabakasının oluşmasını engelleyerek, topraktaki organik maddeler, fidelerin topraktan çıkmasına ve düzenli gelişmesine yardımcı olurlar.
  • Yetiştirilen bitkilerin gelişme dönemlerinde toprağı belli oranlarda örtmeleri, erozyon üzerine etkili olmaktadır.
Bunu da oku :  Telli terbiye sistemleri

Ekim nöbeti iki grup altında toplanır.

a) Sabit ekim nöbeti,

b) Değişken ekim nöbeti.

Sabit Ekim Nöbeti Sistemi: Bu ekim nöbeti sisteminde bitkiler düzenli bir sıra ile birbirini takip ederler ve belirli bir yılda ekim nöbeti tamamlanır. Örneğin ülkemizin sahil şeridinde uygulanabilecek Pamuk – Buğday – Mısır – Fiğ + Yulaf; Pamuk-Buğday; Mısır – Fiğ + Yulaf sıralamasında olduğu gibi.

Değişken Ekim Nöbeti Sistemi: Bu ekim nöbeti sisteminde bitkiler belirli bir sıra ile birbirini izler. Ancak yıllara göre değişkenlik gösterir. Ülkemizin sahil kuşağı için bir örnek verecek olursak; Karpuz Buğday – Soya – Patates; Pamuk – Fiğ + Yulaf – Mısır (ana ürün)-Yonca (3-4 yıl) -Pamuk.

Bitkilerin Uyuşumu: Bazı bitkiler uzun yıllar arka arkaya monokültür şeklinde yetiştirildiklerinde verimlerini büyük ölçüde düşürürler.

Kendine katlanmayan bitkilerin arka arkaya yetiştirilmeleri sakıncalıdır. Bazı bitkiler monokültür yetiştirildiğinde verim azalışı dar sınırlar içinde kalır. Böyle bitkilere kendine katlanmaz bitkiler denir. Kendine katlanmayan bitkilerin arka arkaya yetiştirilmeleri sakıncalıdır. Bazı bitkiler monokültür yetiştirildiğinde verim azalışı dar sınırlar içinde kalır. Böyle bitkilere kendine katlanan bitkiler denir. Bir kısım bitkilerde bu iki uç arasında yer alır.

Bunu da oku :  Tarımda güneş enerjisi

Kendine katlanmayan bir bitkinin ayni araziye ikinci kez gelebilmesi için aradan geçmesi gereken süreye “ekim molası” denir.

Click to rate this post!
[Total: 1 Average: 5]
(Visited 16 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment